3 Απριλίου 2020

Ακάθιστος Ύμνος. Ποια είναι τα κυριότερα στοιχεία του; Γιατί ψάλλεται μέσα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή; Και η απόδοση στα νέα ελληνικά.

Ο ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ
Με την Ακολουθία του Ακάθιστου Ύμνου εκδηλώνονται ευχαριστίες και εγκώμια στο πρόσωπο της Παναγίας. Αποτελείται, κατά βάση, από τον Ακάθιστο Ύμνο και τον Κανόνα του Ακάθιστου Ύμνου, πλαισιωμένα με ψαλμούς, απολυτίκια και ευχές. Και τα δύο χαρακτηρίζονται ως αριστουργήματα της Βυζαντινής υμνολογίας , που εξαίρουν το έργο και το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου , με θεολογικό βάθος, κομψότητα λόγου, μουσικό κάλλος, αγιοπνευματική έμπνευση.


(Δημιουργοί)
Ο Κανόνας του Ακάθιστου είναι έργο των Ιωάννου Δαμασκηνού (οι ειρμοί) και Ιωσήφ Ξένου του Υμνογράφου (τα τροπάρια) . Πηγές του Ύμνου είναι η Αγία Γραφή και οι Πατέρες της Εκκλησίας ενώ ο συνθέτης, ο χρόνος και η αιτία της σύνθεσης του Ύμνου, παραμένουν ακόμα ανεξακρίβωτα από τους μελετητές. Ένα είναι το αδιαμφισβήτητο στοιχείο, που μας δνουν οι σχετικς πηγς , ότι ο ύμνος εψάλλετο ως ευχαριστήριος ωδή προς την υπέρμαχο στρατηγό του Βυζαντινού κράτους.

(Περιεχόμενο)
Ο «Κανόνας» (τα Τροπάρια των Χαιρετισμών), με εννέα ωδές, οι ειρμοί των οποίων είναι:
α) Ανοίξω το στόμα μου και πληρωθήσεται πνεύματος,
γ΄) Τούς σούς υμνολόγους Θεοτόκε,
δ') Ό καθήμενος εν δόξη επί θρόνου θεότητος,
ε΄) Εξέστη τά σύμπαντα, επί τή θεία δόξη σου,
στ΄) Την θείαν ταύτην καί πάντιμον,
ζ΄) Ουκ ελάτρευσαν, τή κτίσει οι θεόφρονες,
η΄) Παίδας ευαγείς εν τή καμίνω,
θ΄) Άπας γηγενής, σκιρτάτω τώ πνεύματι,

Ο «Ακάθιστος Ύμνος»: περιλαμβάνει το Απολυτίκιο «Το προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει,», το Κοντάκιο «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια,», τους 24 Οίκους (στροφές) σε αλφαβητική ακροστιχίδα (Α - Ω) και δύο Εφύμνια (η τελευταία φράση του ύμνου που επαναλαμβάνει ο λαός) το «Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε» και το «Αλληλούια».

(Δομή)
Οι περιττο Οίκοι (αυτο που αρχζουν απ τα στοιχεία Α, Γ, Ε, Η, κλπ.) αποτελούνται από 18 στίχους , οι 5 πρώτοι στίχοι περιέχουν την διήγηση , οι επόμενοι 12 στίχοι αποτελούν τους Χαιρετισμούς στη Θεοτόκο και ο 18ος είναι το εφύμνιο « Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε» . Οι άρτιοι Οίκοι (που αρχζουν από τα στοιχεία Β, Δ, Ζ, Θ, κλπ.) έχουν 5 στίχους ως διήγηση και το εφύμνιο «Αλληλούϊα» .

Τους χαιρετισμούς αυτούς τους απευθύνουν: ο Αρχάγγελος Γαβριήλ (Α, Γ), ο Ιωάννης ο Πρόδρομος ως έμβρυο ακόμα (Ε), οι ποιμένες (Η), οι Μάγοι (Ι), οι πιστοί που ερύσθησαν από τα είδωλα (Λ), οι πιστοί γενικά (Ν, Ο, Ρ, Τ, Φ, Ψ).
Ο Ύμνος διακρίνεται σε δύο ενότητες χωρίς όμως να λείπουν από κάθε ενότητα και στοιχεία της άλλης :

Α) Α-Μ, που αποτελεί το ιστορικό τμήμα
Ο πρωτοσττης άγγελος, ο Γαβριλ, έρχεται και φρνει το θεϊκ μνυμα, το «χαρε», στην Θεοτκο (Α)
Εκενη απορεί για τον παρδοξο τρπο της συλλψεως (Β)·
Ο Γαβριλ της εξηγεί την απρρητο βουλ του Θεού (Γ)
Και η δναμις του Υψστου επισκιζει την απειργαμο Παρθνο και συλλαμβνει τον Υι του Θεού (Δ).
Η Θεοτκος επισκπτεται την συγγενή της Ελισβετ, την μλλουσα μητρα του Προδρμου, και ανταλλσσουν προφητικος λγους (Ε).
Ο Ιωσφ, ο μνηστρ της Παρθνου, ταρσσεται απ την ζλη των αμφιβλων λογισμών, αλλ πληροφορείται απ τον άγγελο το μυστριο της συλλψεως (Ζ).
Ο Χριστς γεννάται και οι ποιμνες προσκυνούν τον αμν του Θεού (Η).
Ο θεοδρμος αστέρας δεχνει τον δρμο στους μγους της Ανατολής (Θ), αυτο τον προσκυνούν (Ι)
Και δι᾿ άλλης οδού αναχωρούν για την Βαβυλώνα, οι θεοφροι κρυκες (Κ).
Στην Αίγυπτο ο φυγς Κριος συντρβει τα είδωλα και με τον φωτισμ της αληθεας διχνει το σκτος του ψεδους (Λ).
Και ο Συμεν δχεται στην αγκλη του ως βρφος τεσσαρακονθμερο τον τλειο Θε κα λαμβνει την ποθητ απλυσι (Μ)

Β) Ν-Ω, που αποτελεί το δογματικό-θεολογικό τμήμα
Η να κτσις, που δημιουργεί ο Λγος του Θεού με την σρκωση Του, δοξολογεί τον δημιουργ (Ν).
Ο παρξενος -« ξνος» - τκος προτρπει τους ανθρπους να ξενωθούν απ τον κσμο και να μεταθσουν τον νού των στον ουραν (Ξ).
Όλος ήταν στην γη ο δοξολογομενος Λγος, αλλ και απ τον ουραν δεν απουσαζε (Ο).
Οι άγγελοι θαμασαν το έργο της ενανθρωπσεως και την κοινωνα του Θεού και των ανθρπων (Π).
Οι σοφο και ρτορες του κσμου έμειναν άφωνοι, μη μπορντας ν εξηγσουν το μυστριο του παρθενικού τκου (Ρ).
Ο Ποιμν -Θες γνεται πρβατο –άνθρωπος θλοντας να σσει τον κσμο (Σ).
Η Παρθνος γνεται φυλακτριο τείχος των παρθνων και όλων των πιστών (Τ).
Κανες ύμνος δεν μπορεί να πληρώσει τον φρο του χρους στον Σαρκωθντα Βασιλα (Υ).
Η Θεοτκος είναι η φωτοδχος λαμπδα, που μας καθοδηγει στην γνώση του Θεού (Φ).
Ο Χριστς ήρθε στο κόσμο για να του δσει χρη και συγχρηση (Χ).
Η δοξολογα προς τον Υι συνδεται και προς την ανμνηση του έμψχου ναού Του, της Θεοτκου (Ψ).
Ο Ύμνος κλείνει με μία θαυμαστ αποστροφ προς την Παρθνο: « πανμνητε μτερ τεκοσα τν πντων γων γιτατον Λγον,..»

Γιατί όμως ψλλεται την Μεγλη Τεσσαρακοστ;
Ο Ακάθιστος Ύμνος δεν συνδέεται άμεσα με την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής , αλλά με την εορτή του Ευαγγελισμού, που εμπίπτει όμως πάντοτε μέσα στη κατανυκτική αυτή περίοδο.
Είναι η μόνη μεγλη εορτ, που λγο του πένθιμου χαρακτήρος της Τεσσαρακοστής, στερείται προεορτων κα μεθερτων. Αυτν ακριβώς την έλλειψη έρχεται να καλψη η ψαλμωδα του Ακαθστου, τμηματικώς κατ τα Απδειπνα των Παρασκευών και ολκληρος κατ το Σββατο της Ε' εβδομδος. Το βρδυ της Παρασκευης ανκει λειτουργικώς στο Σββατο, ημρα που μαζ με την Κυριακ είναι οι μνες ημρες της εβδομδος των Νηστειών, κατ τις οποίες επιτρπεται ο εορτασμς χαρμόσυνων γεγοντων, και στις οποίες, μεταφρονται οι εορτς της εβδομδος.
Άλλωστε αυτή την Ακολουθία την τελούμε και άλλες περιόδους του έτους (στα μοναστήρια κάθε βράδυ μαζί με το Μικρό Απόδειπνο διαβάζουν και τους Χαιρετισμούς της Παναγίας μας). Αντίθετα όλες τις άλλες Ιερές ακολουθίες (Προηγιασμένη, Μ. Απόδειπνο, Μ. Κανών) τις συναντούμε μόνο την περίοδο της Σαρακοστής. 
Απ το βιβλο του .Μ. Φουντολη: ΛΟΓΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ

Το κείμενο των Χαιρετισμών και η απόδοση 
στα νέα ελληνικά  Εδώ